به گزارش نیروی برق، رویش گل نایاب لاله واژگون در دل مناطق کوهستانی، چشم اندازی باشکوه و اعجاب انگیز خلق می کند؛ اما پشت این زیبایی، زنگ خطری جدی برای بقای یکی از خاص ترین گیاهان ایران به صدا درآمده است.
به گزارش نیروی برق به نقل از ایسنا، لاله واژگون، گلی منحصربه فرد از خانواده لیلیاسه (سوسنیان) است که در کوهستان های ایران، ترکیه و هیمالیا رشد می کند. این گل به علت شکل خاص و حالت اشک گونه ای که از میان گلبرگ هایش چکه می کند، در بین مردم به «اشک مریم» یا «تاج قیصر» هم شناخته می شود. رنگ های درخشان قرمز، زرد و صورتی آن، منظره ای چشم نواز در ارتفاعات کوهستانی پدید می آورد. اما آن چه این گل را ویژه تر کرده، وضعیت بحرانی آن است. لاله واژگون هم اکنون یکی از گونه های در معرض انقراض ایران است که بشدت احتیاج به حفاظت و پایش دارد. تخریب زیستگاه ها، چرای بی رویه دام ها و برداشت غیراصولی از طبیعت، جمعیت این گونه را به صورت چشم گیری کاهش داده است.
در مناطق سرد و صخره ای مانند کهگیلویه و بویراحمد، اشترانکوه، گلستان کوه و ماهنشان، این گل به شکل پراکنده رشد می کند. اما در سالهای اخیر تعداد آنها بشدت کم شده است. خیلی از گزارش های میدانی نشان می دهند که لاله های واژگون در گذشته با تراکم بالا در دشت های کوهستانی دیده می شدند، ولی حالا جای آنها را زمینهای خالی و چرای دام گرفته است. این روند نگران کننده سبب شده تا بررسی دقیق پراکندگی و شرایط محیطی این گل، به ضرورتی اجتناب ناپذیر تبدیل گردد. برای برنامه ریزی های محیط زیستی، اطلاعات دقیق از وضعیت رویشگاه ها، نحوه پخش گیاه در طبیعت و عوامل تاثیر گذار بر آن، نقش کلیدی ایفا می کند.
در همین راستا، نجم الدین مرتضوی از گروه باغبانی دانشگاه زنجان بهمراه دو پژوهشگر دیگر از همان دانشگاه، تحقیقاتی را در منطقه ماهنشان استان زنجان انجام داده اند. هدف آنها، شناخت بهتر الگوی پراکندگی لاله واژگون در این منطقه بود. آنها بررسی کردند که این گیاه در چه ارتفاعاتی و با چه تراکمی رشد می کند و آیا این پراکندگی در طبیعت به شکل گروهی (تجمعی) است یا تصادفی.
برای اجرای این تحقیق، محققان در بهار ۱۴۰۲ در منطقه حفاظت شده الارقان واقع در ماهنشان زنجان به نمونه برداری میدانی پرداختند. آنها محدوده ای به وسعت ده هزار متر مربع را انتخاب کردند و دو نوار نمونه برداری به ابعاد ۲۰ در ۵۰ متر ایجاد کردند. در این نوارها، قطعه های کوچکتری به اندازه یک متر در یک متر قرار دادند و در هر قطعه تعداد لاله های واژگون را شمارش کردند. این کار به آنها کمک کرد تا بفهمند گیاه در چه نقاطی بیشتر جمع شده و در کجاها پراکندگی بیشتری دارد.
نتایج به دست آمده از این بررسی نشان دادند که لاله واژگون در هر دو طبقه ارتفاعی بین ۱۸۰۰ تا ۲۲۰۰ متر از سطح دریا بشکل تجمعی رشد می کند؛ یعنی این گیاهان تمایل دارند در دسته های نزدیک به هم سبز شوند. اما جالب تر آن که در ارتفاعات بالاتر (بین ۲۰۰۰ تا ۲۲۰۰ متر)، پراکندگی تا حدی تصادفی تر شده و از شدت تجمع کاسته شده است.
پژوهشگران همینطور دریافتند که شاخصهای مختلفی که جهت بررسی الگوی پراکندگی به کار رفت، نتایج مشابهی را عرضه دادند و همگی وجود الگوی تجمعی را تأیید کردند. این شباهت در نتایج به آن معناست که از هر سه شاخص میتوان برای تحلیل پراکندگی این گونه نادر بهره برد.
اطلاعات تکمیلی این مطالعه هم حکایت کننده از آن هستند که عوامل محیطی مانند ارتفاع، ساختار خاک و رطوبت هم بر پراکندگی گیاه تاثیر دارند. بعنوان مثال، افزایش ارتفاع منجر به تغییراتی در ساختار خاک و کاهش برخی مواد مغذی آن شده که می تواند بر رشد و گسترش گیاه اثر بگذارد. همینطور تعاملات زیستی بین گیاهان و تاثیر شرایط اقلیمی مثل دما و بارندگی، از دیگر عوامل تعیین کننده در نوع پراکندگی هستند.
این نتایج برای برنامه ریزی های حفاظتی اهمیت زیادی دارند، چونکه با شناخت بهتر الگوهای رشد گیاه، میتوان تصمیمات مؤثرتری برای محافظت از آن اتخاذ نمود.
اطلاعات علمی و فنی این پژوهش در مجله «حفاظت زیست بوم گیاهان» انتشار یافته است. این نشریه پژوهشی وابسته به دانشگاه گنبدکاووس بوده و در حوزه محیط زیست و پوشش گیاهی فعالیت دارد.
دیدگاهتان را بنویسید